25 kwietnia 2017 r. w kluboksięgarni FiKa odbyło się trzecie w Szczecinie spotkanie Klubu „Filozofuj!”. Tematyka debaty dotyczyła 13. numeru czasopisma poświęconego tożsamości. W dyskusji wzięli udział: dr Aleksandra Łukaszewicz Alcaraz oraz dr Marek Pawłowski. Dyskusję prowadziła Milena Jakubiak. Debata została podzielona na trzy części poświęcone następującym kwestiom:

  1. Co decyduje o tym, że jesteśmy tą samą osobą pomimo zmian i upływu czasu?
  2. Czy w analogiczny sposób możemy mówić o tożsamości wspólnoty i co o niej decyduje?
  3. Jakie znaczenie dla problematyki odpowiedzialności moralnej ma zagadnienie tożsamości?

Serdecznie dziękujemy Miastu Szczecin za objęcie naszego wydarzenia mecenatem oraz kluboksięgarni FiKa za udostępnienie sali.

1396864_615105658578263_7727872709220792025_o

tożsamość Co decyduje o tym, że jesteśmy tą samą osobą pomimo zmian i upływu czasu?

Zdaniem dr Łukaszewicz Alcaraz zanim odpowiemy na pytanie, co decyduje o tym, że jesteśmy tą samą osobą, najpierw należy odpowiedzieć na pytanie, co to znaczy być osobą. Można wyróżnić dwa stanowiska: każde ludzkie zwierzę ze swej istoty jest osobą i nie każde ludzkie zwierzę jest osobą – osobami się stajemy. Dr Łukaszewicz Alcaraz opowiada się za drugim poglądem. Osoba jest bytem kulturowym, zawierającym elementy fizyczne i biologiczne, do których nie jest redukowalna. Powołując się na stanowisko Josepha Margolisa, jesteśmy hybrydami tego, co naturalne i tego, co kulturowe. Stajemy się osobami uczestnicząc w życiu społecznym i kulturowym, komunikując się z innymi za pomocą języka. 

To, co konstytuuje nas jako osoby to odnoszenie się do samych siebie. Jako osoby opowiadamy swoją własną historię.

Nadpisujemy opowieść nad tym, co – odwołując się do koncepcji tożsamości osobowej Davida Hume’a – jest tylko wiązką percepcji. Ciągłość osoby jest rozumiana przez pryzmat narracji – ciągłości opowieści o nas samych, co ujawnia się na przykład poczuciem wstydu lub dumy z powodu przeżytych zdarzeń.

Dr Pawłowski przedstawił dwa stanowiska w sporze o tożsamość osobową: prosty pogląd (simple view, zgodnie z którym tożsamość jest nieredukowalna do niczego) oraz złożony pogląd (complex view, zgodnie z którym to, jak trwamy w czasie zasadza się na innych czynnikach). W obrębie drugiego poglądu wyróżnia się wiele kryteriów, za pomocą których możemy wyjaśnić nasze trwanie w czasie, na przykład kryterium psychologiczne (nasza tożsamość ufundowana jest na połączeniach psychicznych), kryterium mózgowe (jesteśmy tym samym bytem, o ile posiadamy tę samą część mózgu odpowiadającą za świadomość), wspomniane kryterium narracyjne oraz kryterium biologiczne. Dr Pawłowski opowiada się za stanowiskiem animalizmu.

Naszą tożsamość stanowi trwanie biologicznego organizmu.

Odwołując się do Erica Olsona, przedstawiciela animalizmu, nie powinniśmy zadawać pytania, co decyduje o trwaniu osoby, ale co decyduje o naszym trwaniu. Bycie osobą jest tylko jednym z momentów naszego trwania jako biologicznych organizmów.

Główne problemy poruszone w tej części przez uczestników debaty dotyczyły tego, czy faktycznie jesteśmy redukowalni do biologicznego organizmu oraz czy kryterium narratywne odpowiada nam na pytanie, kiedy przestajemy być tą samą osobą.

tożsamośćCzy w analogiczny sposób możemy mówić o tożsamości wspólnoty i co o niej decyduje?

Zdaniem dra Pawłowskiego, zadając pytanie na przykład o to, czy Polska jest nadal tym samym narodem, należałoby najpierw ustalić, jakie znaczenie terminu 'tożsamość’ mamy na myśli. Nie chodzi nam raczej o tożsamość numeryczną (liczbę tych samych ludzi), tylko o wspólne wartości lub historię. Według dr Łukaszewicz Alcaraz istnieje istotny związek pomiędzy tożsamością osobową a wspólnotową. Odnajdujemy się we wspólnocie jako jej część lub na zasadzie odmienności. Można odwołać się tutaj do fotografii społeczeństwa niemieckiego z okresu międzywojennego autorstwa Augusta Sandera. Stanowią one przykład budowania obrazów, tworzenia wizerunku tożsamości grupowej, mimo, że przedstawiają one pojedyncze osoby. 

Dalsza dyskusja dotyczyła tego, czym jest tożsamość i trwanie wspólnoty.

tożsamośćJakie znaczenie dla problematyki odpowiedzialności moralnej ma zagadnienie tożsamości?

Zdaniem dr Łukaszewicz Alcaraz odpowiedzialność moralna wymaga wcześniejszego posiadania możliwości wyboru. Z tego względu jest istotna – wcześniej omawiana przy zagadnieniu tożsamości – samoświadomość, wyróżnienie siebie z tła. Dr Marek Pawłowski przedstawił tzw. „skrajny pogląd”, którego jednym z obrońców jest Derek Parfit. Zgodnie z tym stanowiskiem numeryczna tożsamość osobowa nie jest konieczna dla naszego przetrwania i odpowiedzialności moralnej. Parfit w swoim eksperymencie myślowym z teleportacji starał się udowodnić, że przetrwanie nie zależy od tego, czy numerycznie będziemy tym samym – to, co jest ważne to zachowanie psychologicznej ciągłości naszych celów, intencji czy myśli. Wydaje nam się, że tożsamość osobowa jest istotna w sporach etycznych dotyczących aborcji, odpowiedzialności moralnej lub eutanazji, ale jakikolwiek zwolennik tego stanowiska musi się zmierzyć z „poglądem skrajnym” Parfita.

Problemy poruszone w dyskusji ze słuchaczami debaty:

  • rozumienie tożsamości jako odbicia lub obrazu,
  • rola świadomości w konstytuowaniu tożsamości.
Klub „Filozofuj!” w Szczecinie #3: „Zagadka tożsamości”
Facebooktwitterredditpinterestlinkedin

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Time limit is exhausted. Please reload the CAPTCHA.