6 grudnia 2016 r. w kluboksięgarni FiKa odbyło się drugie w Szczecinie spotkanie Klubu „Filozofuj!”. Tematyka debaty dotyczyła 11. numeru czasopisma poświęconego kulturze. W dyskusji wzięli udział: dr Ewa Kochan i mgr Michał Sokolski. Dyskusję prowadził Paweł Rozwadowski. Debata została podzielona na trzy części poświęcone następującym kwestiom:
- Czym jest kultura, co jest w niej najważniejsze i jaką rolę pełni w naszym życiu?
- Co kultura zawdzięcza filozofii i co filozofia czerpie z kultury?
- Czy istnieją wartości uniwersalne, wspólne dla wszystkich kultur? Czy kultury można oceniać i czy możliwy jest dialog międzykulturowy?
Serdecznie dziękujemy kluboksięgarni FiKa za udostępnienie sali.
Czym jest kultura?
Dr Kochan wyróżniła dwa znaczenia słowa „kultura”: opisowe i postulatywno-aksjologiczne. W znaczeniu pierwszym:
Kultura to jest wszystko. Jest to zarówno dziedzictwo ludzkiej aktywności jak i sama ta aktywność.
Dorobek i działalność kulturotwórcza stanowią przedmiot analiz naukowych – badań nad kulturą. W znaczeniu aksjologicznym kultura stanowi to, co byśmy chcieli, aby istniało: wartości i cel, do którego dążymy. W tym sensie kultura stanowi przedmiot rozważań filozofów i etyków. Kultura jest pojęciem na tyle szerokim i wieloznacznym, że wymaga często doprecyzowania – uzupełnienia jakościowego. Mówiąc o kulturze łatwiej jest mówić o jej przykładach – kulturze masowej, średniowiecznej etc.
Mgr Sokolski dodał, że istotne w definicji kultury jest odróżnienie jej od natury. Ludzie różnią się tym od innych zwierząt, że w komunikacji między sobą posługują się symbolami. Ludzka reprezentacja świata ma charakter symboliczny.
Jaka jest rola kultury w życiu człowieka?
Kultura jest naszym życiem. Nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie życia poza kulturą.
Dr Kochan zwróciła też uwagę na istotne znaczenie materialnego dorobku komunikacji, a mgr Sokolski na fakt, że komunikacja symboliczna umożliwia ten dorobek i pozwala nam go przekazywać.
Filozofia a kultura
Zdaniem mgra Sokolskiego filozofia próbuje dojść do wiedzy kulturowo niezakorzenionej, wykorzystując dostępne w kulturze środki, ale jej się to nie udaje:
Filozofia działa w ramach kultury.
Nie ma nic bardziej błędnego niż czytanie klasycznych autorów tak, jakby byli nam współcześni, bez znajomości historycznego tła. By dobrze poznać kulturę danego okresu, warto najpierw poznać jej filozofię – odbicie czasów. Zdaniem dr Kochan, by zrozumieć daną epokę lepiej najpierw zająć się naukowym badaniem przeszłości i dopiero z perspektywy tej wiedzy czytać dzieła filozoficzne.
Dr Kochan zauważyła, że zgodnie z historyczną koncepcją Comte’a każda epoka ma swoją formę. Dlatego warto zapytać, czy językiem współczesnej kultury jest język filozofii? Raczej nie. Obecnie językiem powszechnym jest język nauki.
Filozofia jest współcześnie niepopularna, ponieważ stanowi wiedzę ogólną – wymagającą całościowego spojrzenia na kulturę i naukę. Filozofia jest samowiedzą kultury jako całości.
Wartości uniwersalne i wspólne. Ocena kultur. Dialog międzykulturowy.
Zarówno dr Kochan jak i mgr Sokolski są zdania, że nie ma uniwersalnych wartości kulturowych. Według dr Kochan wartości uniwersalne (jako wieczne i absolutne) są tylko konstrukcją metafizyczną. Możemy jednak mówić o wartościach wspólnym wszystkim kulturom. Przedstawiciele różnych kultur mają tę samą biologiczną podstawę. Żyją w podobnym środowisku.
Wbrew postmodernistom, dialog międzykulturowy jest możliwy i realnie zachodzi: na targowiskach, w hotelach. Wartości kulturowe są przekładalne.
Zdaniem mgra Sokolskiego wartości kulturowe nie są w pełni przekładalne choć dialog międzykulturowy jest możliwy i konieczny.
Kultury nie są monolitami. Dialog w obrębie tej samej kultury różni się od dialogu międzykulturowego jedynie skalą a nie jakością.
Mgr Sokolski zwrócił też uwagę na niesłuszność oceny innych kultur z perspektywy etnocentrycznej – naszej własnej kultury. Zdaniem dr Kochan kultury powinno się oceniać i otwarcie krytykować – wraz z byciem otwartym na wycofanie się z tej krytyki. Krytyka innych kultur jest uprawniona chociażby ze względu na Kantowskie założenie, że wszyscy jesteśmy podmiotami dobrej woli. Zdaniem mgra Sokolskiego powinniśmy uważać, by ocena kultur nie oznaczała ich aksjologicznej segregacji jako mniej lub bardziej cywilizowanych.
Problemy poruszone w dyskusji ze słuchaczami debaty:
- krytyka innych kultur, krytyka cywilizacji zachodniej,
- ocena współczesnej kultury na przykładzie muzyki – zanik form twórczych (Jean Baudrillard: rzeczywistość bez formy),
- kultura niższa i wyższa – umasowienie i barbaryzacja kultury,
- możliwość wyjścia poza kulturę,
- postęp kulturowy,
- popularność i dominacja wybranych kultur.
Zobacz relację ze spotkania na stronie filozofuj!
